Domy podcieniowe znów na świeczniku. Czy uda się uratować to, co z nich zostało?

2025-11-24 15:59

Domy podcieniowe Wysoczyzny Elbląskiej, niegdyś ikoniczny element lokalnego krajobrazu, ponownie stają się tematem debaty. Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej wraz z Departamentem Kultury i Organizacji Imprez Urzędu Miejskiego w Elblągu zapraszają na wyjątkowy wernisaż fotografii oraz prelekcję. Celem wydarzenia jest zwrócenie uwagi na zanikające dziedzictwo architektoniczne regionu i alarmujący stan wielu unikatowych budynków.

Stary, zniszczony budynek o jasnych, popękanych ścianach, z pomarańczowym dachem pokrytym dachówkami. Centralną część fasady zdobią cztery łukowate arkady, a pod nimi schody prowadzące do ciemnych drzwi wejściowych. Powyżej, w piętrze, znajdują się trzy prostokątne okna, a na szczycie frontonu okrągłe okno, wszystko otoczone białym tynkiem. Budynek otoczony jest suchą, trawiastą ziemią pokrytą opadłymi liśćmi oraz nagimi drzewami z ciemnymi gałęziami po bokach i w tle, pod ponurym, szarym niebem.

i

Autor: Redakcja Informacyjna AI/ Wygenerowane przez AI Stary, zniszczony budynek o jasnych, popękanych ścianach, z pomarańczowym dachem pokrytym dachówkami. Centralną część fasady zdobią cztery łukowate arkady, a pod nimi schody prowadzące do ciemnych drzwi wejściowych. Powyżej, w piętrze, znajdują się trzy prostokątne okna, a na szczycie frontonu okrągłe okno, wszystko otoczone białym tynkiem. Budynek otoczony jest suchą, trawiastą ziemią pokrytą opadłymi liśćmi oraz nagimi drzewami z ciemnymi gałęziami po bokach i w tle, pod ponurym, szarym niebem.

Domy podcieniowe Elbląga

Historia domów podcieniowych na Wysoczyźnie Elbląskiej to fascynująca opowieść o dawnych technikach budowlanych i życiu w regionie. Przez wieki te charakterystyczne konstrukcje z podcieniami, pełniące funkcje gospodarcze i mieszkalne, stanowiły nieodłączny element krajobrazu wielu wsi. Były one świadectwem zamożności i innowacyjności ówczesnych mieszkańców, doskonale wpisując się w unikalny charakter lokalnego budownictwa.

Dziś, niestety, wiele z tych architektonicznych perełek znajduje się na skraju zapomnienia, a ich los wisi na włosku. W tegorocznych obchodach Europejskich Dni Dziedzictwa, Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej postanowił poświęcić im szczególną uwagę, by przypomnieć o ich istnieniu i pilnej potrzebie ochrony. Organizacja wernisażu i prelekcji ma szansę przywrócić tym budynkom należne miejsce w świadomości społecznej.

Gdzie jeszcze zobaczymy te budowle?

Choć domy podcieniowe niegdyś dominowały w krajobrazie regionu, ich liczba drastycznie spadła na przestrzeni lat. Obecnie, by podziwiać te wyjątkowe konstrukcje, trzeba się udać do nielicznych miejsc, gdzie wciąż jeszcze stoją. Można je odnaleźć w Próchniku, Łęczu oraz Hucie Żuławskiej, gdzie nadal stanowią żywe świadectwo minionych epok. Niestety, w Kamionku Wielkim i Kamienniku Wielkim pozostały już tylko smutne ruiny, będące jedynie echem dawnej świetności i przypomnieniem o tym, co bezpowrotnie utracono.

W obliczu postępującej degradacji, każda inicjatywa mająca na celu ochronę tego dziedzictwa jest na wagę złota. Wystawa fotografii ma na celu nie tylko edukację, ale i mobilizację do działania, pokazując, co dokładnie jest zagrożone. To ostatni dzwonek, by zwrócić uwagę na problem i podjąć realne kroki, zanim te unikalne obiekty znikną z mapy Polski na zawsze.

Jak ratować podcieniowe domy?

Walka o zachowanie domów podcieniowych to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim ochrony bezcennego dziedzictwa kulturowego. Przykładem zaangażowania jest wydarzenie, które miało miejsce 20 września w Łęczu, gdzie zorganizowano spacer oraz wystawę zdjęć. Przewodniczka terenowa, pani Benita Kończak, podczas spaceru przedstawiła genezę budowy tych obiektów oraz historię poszczególnych budynków. Uczestnicy mieli rzadką okazję wejść na posesje i porozmawiać z właścicielami, którzy z pasją opowiadali o losach swoich domostw.

Niestety, skala problemu jest ogromna, gdyż z 11 budynków podcieniowych znajdujących się na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, tylko 6 jest zamieszkałych. Pozostałe domy stoją opuszczone, stopniowo popadając w ruinę, co stanowi ogromne wyzwanie dla konserwatorów i lokalnych aktywistów. O jeden z nich, pochodzący z 1772 roku i znajdujący się w Kamionku Wielkim, od kilku lat walczy pani Maja Pietrasik, założycielka Stowarzyszenia Zachowania Krajobrazu Kulturowego „Elfrida”, która prowadzi jego remont.

Kiedy i gdzie odbędzie się wernisaż?

Jeśli chcesz zobaczyć unikalne fotografie i dowiedzieć się więcej o tych fascynujących budowlach, nie możesz przegapić nadchodzącego wydarzenia. Wernisaż fotografii „Domy podcieniowe Wysoczyzny Elbląskiej” to doskonała okazja, by poznać historię tych obiektów i zrozumieć ich znaczenie dla regionu. To idealny moment, by na własne oczy przekonać się, jak wygląda ta architektoniczna perełka, zanim będzie za późno. Wystawa zdjęć wszystkich domów podcieniowych Wysoczyzny Elbląskiej, wzbogacona o relację fotograficzną z wydarzenia w Łęczu, będzie dostępna dla publiczności.

Wydarzenie odbędzie się w środę 26 listopada o godzinie 18:00, w sali wystawowej przy ul. Św. Ducha 3-4 w Kamieniczkach Elbląskich. Poza możliwością podziwiania niezwykłych zdjęć, będzie można również wziąć udział w prelekcji prowadzonej przez wspomnianą już panią Benitę Kończak, doświadczoną przewodniczkę terenową. Wstęp na wernisaż i prelekcję jest bezpłatny, co sprawia, że jest to okazja dostępna dla każdego, kto interesuje się lokalnym dziedzictwem. Wystawa będzie dostępna do końca roku.

Artykuł i zdjęcie wygenerowane przez sztuczną inteligencję (AI). Pamiętaj, że sztuczna inteligencja może popełniać błędy! Sprawdź ważne informacje. Jeżeli widzisz błąd, daj nam znać.