Spis treści
Poronin kiedyś i dziś
Chociaż dla wielu Poronin jawi się jako kolejna górska miejscowość, jego korzenie sięgają głęboko w przeszłość. Pierwsze wzmianki o Poroninie jako osadzie pochodzą z 1624 roku, ale nazwa ta, określająca rzekę, figuruje w dokumentach już z 1254 roku, co świadczy o jej wiekowej obecności w lokalnym krajobrazie. Historycy sugerują, że obszar dzisiejszego centrum gminy mógł być niegdyś rozległą polaną wypasową, znaną jako Bańkówki lub Wańkówki, stanowiącą przysiółek pobliskiego Białego Dunajca, zanim uformował się w samodzielną osadę.
Przełomowym momentem w historii Poronina było usamodzielnienie się wsi około 1620 roku. Ten krok dał początek dynamicznemu rozwojowi, który przyspieszył w kolejnych stuleciach. W 1806 roku wzniesiono w Poroninie kaplicę, co było symbolicznym krokiem ku budowie własnej tożsamości społecznej, a już w 1833 roku erygowano samodzielną parafię, z własnym kościołem, stanowiącą centrum duchowe dla rozwijającej się wspólnoty.
Gdzie kuźnia spotkała artystów
Poronin to nie tylko sielankowe krajobrazy, ale i miejsce o bogatej tradycji przemysłowej. Około 1813 roku powstała tu słynna Kuźnia Poroniańska, zakład metalurgiczny, który specjalizował się w przerobie surówki. Kuźnia ta zasłynęła z produkcji doskonałej jakości kos i lemieszy, a jej dziedzictwo jest żywe do dziś, choćby w nazwie jednej z części wsi – Kośne Hamry, przypominającej o dawnej świetności lokalnego rzemiosła i techniki.
Jednak to nie przemysł, a urokliwe położenie i wyjątkowy klimat uczyniły z Poronina prawdziwą gwiazdę Podhala. Już na początku XIX wieku miejscowość zyskała status znanego letniska, przyćmiewając swoją popularnością nawet ówczesne Zakopane. To właśnie tutaj, w malowniczej scenerii, odpoczywała i szukała inspiracji elita intelektualna oraz artystyczna Polski, z dala od zgiełku miast, w otoczeniu tatrzańskiej przyrody.
Kto bywał w Poroninie?
Lista wybitnych postaci, które odwiedzały Poronin, jest imponująca i świadczy o jego niezwykłym znaczeniu dla polskiej kultury. Wśród gości letniska znaleźli się giganci pędzla, tacy jak Jan Matejko i Leon Wyczółkowski, których twórczość na zawsze wpisała się w kanon narodowej sztuki. Ale to nie koniec, bo w Poroninie pojawiali się również czołowi poeci i pisarze tamtej epoki, w tym Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Jan Kasprowicz, Władysław Orkan i Leopold Staff – wszyscy Matejko, Kasprowicz czy Staff zostawili tu cząstkę siebie, a Poronin odwdzięczał im się inspiracją.
Co ciekawe, na kartach historii Poronina zapisał się również Włodzimierz Lenin, postać tyleż ważna, co kontrowersyjna w dziejach świata. Choć rosyjski rewolucjonista mieszkał w pobliskim Białym Dunajcu, w latach 1913–1914 Włodzimierz Lenin często bywał w zajeździe Pawła Guta Mostowego. Ten, wydawałoby się, incydentalny epizod miał jednak niebagatelny wpływ na powojenne losy tego budynku, przekształcając go w obiekt o znaczeniu politycznym i ideologicznym.
Muzeum Lenina. Historia skandalu
Po wojnie, w 1947 roku, historyczny zajazd, gdzie bywał Lenin, został przekształcony w Muzeum Lenina, a na placu obok dumnie stanął jego pomnik. Obiekt ten, z oczywistych względów, budził ogromne kontrowersje, stając się symbolem trudnej epoki. Do tego stopnia, że w 1970 roku, w proteście przeciwko obchodom setnej rocznicy urodzin wodza rewolucji, antykomunistyczna organizacja „Ruch” planowała nawet podpalenie muzeum, co pokazuje skalę oporu społecznego i historycznych napięć.
Losy Muzeum Lenina w Poroninie dobiegły końca wraz z upadkiem komunizmu w Polsce. Ostatecznie placówkę zlikwidowano w 1990 roku, a znienawidzony pomnik został obalony, co było symbolicznym aktem rozliczenia z minioną epoką. Dziś w historycznym budynku, który niegdyś gościł rewolucjonistę i stał się obiektem politycznych sporów, mieści się Gminny Ośrodek Kultury, co stanowi swego rodzaju puentę tej burzliwej historii, oddając go społeczności lokalnej.
Poronin dziś. Co warto zobaczyć?
Po latach zawirowań administracyjnych, w tym włączeniu do gminy Tatrzańskiej w 1977 roku, Poronin z dniem 30 grudnia 1994 roku odzyskał status stolicy gminy. Dziś wieś prężnie rozwija się, bazując na turystyce i oferując szereg atrakcji. Zimą na miłośników białego szaleństwa czekają doskonale przygotowane wyciągi narciarskie oraz słynna skocznia narciarska Galicowa Grapa, co dowodzi, że prężnie rozwija się turystyka w tym malowniczym zakątku Małopolski, niezmiennie przyciągając gości.
O bogatej przeszłości Poronina przypominają obiekty wpisane do rejestru zabytków. Wśród nich wyróżnia się dawny budynek Muzeum Lenina, będący świadkiem burzliwych dziejów, oraz urokliwa willa „Stryjnia Podhalańska” przy ulicy Piłsudskiego, która wciąż zachwyca swoją architekturą i historią. Ponadto, Poronin jest także domem dla wielu znanych osób, w tym utytułowanej snowboardzistki i posłanki Jagny Marczułajtis-Walczak, co dodaje miejscowości współczesnego kolorytu i prestiżu.
Artykuł i zdjęcie wygenerowane przez sztuczną inteligencję (AI). Pamiętaj, że sztuczna inteligencja może popełniać błędy! Sprawdź ważne informacje. Jeżeli widzisz błąd, daj nam znać.
