Spis treści
Wysiedlenia i koszty budowy Zbiornika Wióry
Budowa Zbiornika Wióry, kluczowego obiektu retencyjnego, trwała od 1980 do 2005 roku, wymagając radykalnych działań przygotowawczych. Cała miejscowość Wióry, od której zbiornik wziął swą nazwę, została całkowicie wysiedlona, co stanowiło jeden z największych kosztów społecznych inwestycji. Proces ten był niezbędny do uformowania niecki zalewu, mającego zapewnić ochronę przeciwpowodziową dla regionu.
W sumie, w trakcie przygotowań do powstania Zalewu Wióry, zlikwidowano 101 gospodarstw, co drastycznie zmieniło lokalny krajobraz społeczny. Oprócz domów mieszkalnych, pod wodą znalazła się również infrastruktura publiczna i gospodarcza, w tym trzy młyny wodne i dwie szkoły. Dodatkowo, wycięto 8,7 hektara sadów oraz 40 hektarów lasów, a całkowity koszt budowy szacowano na około 300 milionów złotych.
Gdzie leży Zalew Wióry?
Zbiornik Wióry znajduje się na terenie Gór Świętokrzyskich, rozciągając się przez obszar trzech gmin: Pawłów, Kunów i Waśniów. Zalew powstał w naturalnej dolinie, gdzie rzeka Świślina jest zasilana przez Pokrzywiankę, co wpływa na jego unikalne ukształtowanie. Czasza zbiornika rozciąga się wzdłuż Świśliny na długości około 8 km, a wzdłuż Pokrzywianki na długości około 7,2 km.
Kluczowe parametry Zbiornika Wióry świadczą o jego skali i znaczeniu dla regionu. Przy normalnym poziomie piętrzenia (NPP) jego powierzchnia wynosi 257 hektarów, a maksymalnie może osiągnąć 408 hektarów, przy całkowitej powierzchni 415 hektarów. Średnia głębokość waha się od 6 do 8 metrów, choć w rejonie zapory może sięgać nawet ponad 19 metrów.
Charakterystyka zapory Zbiornika Wióry
Zapora Zbiornika Wióry, będąca kluczowym elementem konstrukcji, jest typu ziemnego i znajduje się kilka kilometrów powyżej miejscowości Doły Biskupie. Obiekt ten ma wysokość 21 metrów i długość 252 metry, stanowiąc zaporę główną dla całej retencyjnej struktury. Jej lokalizacja i budowa są strategiczne dla kontroli przepływu wody i bezpieczeństwa regionu.
Pod zaporą mieści się żelbetonowy tunel, znany jako galeria kontrolno-zastrzykowa, pełniący ważne funkcje monitorowania i konserwacji obiektu. Ten podziemny element umożliwia bieżącą inspekcję stanu technicznego zapory, co jest niezbędne do jej długoterminowej i bezpiecznej eksploatacji. Jest to integralna część systemu zarządzania wodą w zbiorniku.
Burzliwa historia budowy Wiór
Idea budowy zapory Wióry narodziła się w 1975 roku, pierwotnie jako odpowiedź na zapotrzebowanie ostrowieckiej huty stali na wodę. Inwestycję rozpoczęto w 1980 roku, lecz już w listopadzie tego samego roku prace zostały wstrzymane uchwałą Rady Ministrów. To zapoczątkowało długi okres niepewności co do realizacji projektu.
Przez lata projekt miał zmieniany status – z wstrzymanej na zaniechaną w 1983 roku, by ponownie stać się wstrzymanym w 1984 roku po przejęciu przez Ministra Ochrony Środowiska. Prace budowlane wznowiono na początku 1989 roku, ale ze względu na brak środków inwestycję ponownie wstrzymano w 1993 roku, co stanowiło kolejną przerwę w realizacji.
Zmiana przeznaczenia Zalewu Wióry
W trakcie przerw w budowie, funkcja Zbiornika Wióry uległa znaczącej zmianie, rozszerzając pierwotne cele. Początkowe plany zaopatrzenia Ostrowca Świętokrzyskiego w wodę zostały uzupełnione o kluczowe aspekty, takie jak ochrona przeciwpowodziowa i wykorzystanie energetyczne rzeki. Dodatkowo, zbiornik miał zapewnić biologiczny przepływ w okresach suszy, co zwiększyło jego strategiczne znaczenie.
Momentem przełomowym okazała się powódź w 2001 roku, kiedy fala powodziowa zniszczyła tymczasową zaporę ziemną budowy Wiór. Woda zalała wtedy miejscowości Doły Biskupie, Nietulisko i Kunów, co uświadomiło władzom i mieszkańcom pilną potrzebę szybkiego dokończenia inwestycji. To wydarzenie przyczyniło się do powołania specjalnego zespołu.
Kiedy otwarto Zbiornik Wióry?
W obliczu pilnej potrzeby, w 2002 roku powołano specjalny Zespół do spraw budowy zbiornika, co doprowadziło do intensyfikacji robót i wzmożonych wysiłków. Próbne spiętrzenie wody, stanowiące istotny etap w realizacji projektu, nastąpiło w maju 2005 roku. Ten moment został uznany za nieoficjalne otwarcie zbiornika, sygnalizując jego operacyjną gotowość.
Ostatecznie, oficjalne otwarcie Zbiornika Wióry i jego oddanie do użytku publicznego miało miejsce 1 października 2007 roku. Po wielu latach przerw i wyzwań, inwestycja została ukończona, zapewniając regionowi długo oczekiwaną ochronę przeciwpowodziową oraz nowe możliwości rekreacyjne. Data ta zaznaczyła koniec burzliwej historii budowy.
Jakie funkcje pełni Zalew Wióry?
Zbiornik Wióry pełni szereg kluczowych funkcji, przede wszystkim dzięki swojej znacznej pojemności całkowitej, która jest strategicznie zarządzana. Część tej pojemności, około 43%, jest przeznaczona na pomieszczenie osadów naniesionych przez rzekę oraz procesy erozyjne, co jest istotne dla długotrwałego utrzymania zbiornika. Główną rolą jest ochrona przeciwpowodziowa, która znacząco zredukowała przepływy powodziowe z 320 m³/s do zaledwie 30 m³/s.
Oprócz funkcji przeciwpowodziowej, zbiornik zapewnia również przepływ nienaruszalny w rzece, co jest kluczowe dla ekosystemu. Posiada także funkcję energetyczną oraz coraz większe znaczenie ma jego funkcja turystyczna i rekreacyjna. Dzięki tym zróżnicowanym rolom, Zalew Wióry jest integralnym elementem regionalnej infrastruktury.
Dinozaury nad Zalewem Wióry
Obszar, na którym powstał Zbiornik Wióry, jest bogaty nie tylko historycznie, ale i przyrodniczo, będąc częścią Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej. Podczas budowy zapory Wióry dokonano spektakularnego odkrycia paleontologicznego, które rzuciło nowe światło na prehistorię regionu. Odsłonięto skały dolnego triasu z formacji z Wiór, znanej jako pstre piaskowce.
W skałach odkryto skamieniałości tropów dinozaurów, w tym chiroteriów, przodków dinozaurów, których odciski przypominają ludzkie dłonie. Te oryginalne płyty z tropami zwierząt sprzed 245 milionów lat są obecnie dostępne do oglądania w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach, stanowiąc cenną atrakcję turystyczną regionu. Region jest aktywnie promowany.
Rekreacja i wędkarstwo nad Zalewem Wióry
Dzięki walorom przyrodniczym i historycznym, region otaczający Zalew Wióry jest aktywnie promowany turystycznie, oferując wiele atrakcji. Przez obszar Wiór i Dołów Biskupich przebiegają liczne szlaki rowerowe, w tym popularny szlak imienia Witolda Gombrowicza, rozciągający się od Małoszyc do Dołów Biskupich. Planowane są również ścieżki edukacyjne "Śladami dinozaurów" na trasie Bałtów – Doły Biskupie, co wzbogaci ofertę dla rodzin.
Zalew Wióry jest również jednym z najpopularniejszych łowisk w regionie świętokrzyskim, przyciągając wędkarzy z całej Polski. Można tu złowić sandacza, który obecnie dominuje wśród drapieżników, a także szczupaka, okonia, lina, leszcza i płoć. Warto jednak pamiętać, że dno zbiornika jest pełne zaczepów i zawad, będących pozostałościami po wykarczowanych sadach i lasach, co wymaga ostrożności.
Artykuł i zdjęcie wygenerowane przez sztuczną inteligencję (AI). Pamiętaj, że sztuczna inteligencja może popełniać błędy! Sprawdź ważne informacje. Jeżeli widzisz błąd, daj nam znać.
